PUBLIKACJE

ROK 2019

Beata Kiszka-Pytel, Nazwy własne w najnowszej prozie polskiej – między idiolektem a problematyką współczesnej kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, ISBN: 978-83-226-3707-4, ss. 248.

Praca przedstawia funkcjonowanie sfery proprialnej w najmłodszej literaturze polskiej ze szczególnym uwzględnieniem chrematonimów, których obecność coraz silniej zaznacza się w najnowszych tekstach artystycznych. Materiał onomastyczny będący podstawą prowadzonych badań został wyekscerpowany z wybranych utworów twórców reprezentatywnych dla najnowszej prozy polskiej  powstałej po 1989 roku – Joanny Bator, Manueli Gretkowskiej, Ignacego Karpowicza, Moniki Szwai i Krzysztofa Vargi. Świadomy zabieg, mający dostarczyć pogłębionych analiz i bogatszych wniosków, stanowi dobór pisarzy reprezentujących odmienne style i poziomy literackie, tworzących prozę adresowaną do odbiorców płci żeńskiej lub męskiej (bądź niezależnie od płci) o odmiennych, bardziej lub mniej wyszukanych, gustach czytelniczych. Jednym z głównych celów podjęcia badań nazw własnych jest wyłonienie warstwy idiolektalnej języka artystycznego wybranych prozaików. Za jej przejaw uznać można chociażby posługiwanie się specyficznymi, indywidualnymi sposobami wprowadzania propriów czy powiązanie pewnych onimów przewijających się z literaturze z danym autorem. Analizy onomastyczne są prowadzone na tle nierzadko dyskutowanych tematów współczesności, takich jak czas, przestrzeń czy konsumpcjonizm. Ujawniły istnienie problemu ważności współczesnej prozy polskiej i jej poczytności przez przyszłego czytelnika w perspektywie najbliższych kilkunastu lub kilkudziesięciu lat. Czy najnowsza literatura skazana jest przez onimy na niedługą żywotność, stanowiącą jedynie przejaw czasów współczesnych? Jaki będzie jej odbiór za kilkadziesiąt lat w związku z coraz większą frekwencją różnego rodzaju nietrwałych propriów w literaturze?

Społeczność w języku, język w społeczności, red. Karolina Lisczyk, Marcin Maciołek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, ISBN: 978-83-226-3390-8, ss. 180.

Tematyczną osią publikacji jest komunikacja między ludźmi należącymi do grup społecznych zróżnicowanych terytorialnie, środowiskowo oraz zawodowo. Pomieszczone w tomie artykuły, choć połączone zagadnieniem wyeksponowanym w tytule, obejmują analizy zróżnicowane metodologicznie i przedmiotowo, prezentowane w ujęciu synchronicznym i diachronicznym. Autorzy tekstów podjęli namysł nad problemami sytuującymi się w obszarze historii języka (badania nad powstawaniem socjolektów), gramatyki (objaśnienie zjawisk fonetycznych w polszczyźnie Żydów), leksykologii (omówienie gwarowych nazw mieszkańców i przybyszy), dialektologii (analiza nazw terenowych jako próba odtworzenia wizerunku mieszkańców mikrowspólnot; refleksja nad funkcją polszczyzny wśród Polaków zamieszkujących tereny Bośni i Hercegowiny), pragmalingwistyki (przedstawienie językowych wykładników więzi między kibicami siatkówki; interpretacja kultury programistów w kontekście „myślenia w języku”), mediolingwistyki (opis technik budowania familiarności w programie śniadaniowym; nakreślenie wpływu języka włoskiego mówionego na komunikację prasową) czy glottodydaktyki (zarys komunikacji zawodowej w podręcznikach do nauki języka polskiego). Każdorazowo badacze dowodnie wykazali, że język stanowi istotne narzędzie służące nie tylko porozumiewaniu się, ale także budowaniu wspólnot komunikatywnych.

Iwona Loewe, Dyskurs telewizyjny w świetle lingwistyki mediów, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, ISBN: 978-83-226-3544-5, ss.190.

Autorka przyjmuje, że dyskurs telewizyjny należy do kultury, więc jest znakowy, transmisyjny, przechowujący zwyczaje wspólnoty dyskursywnej. W książce zreferowano stan badań nad telewizją w polskich badaniach filologicznych, a następnie nad dyskursem telewizyjnym. Autorka przedstawia w niej własną propozycję parametryzacji dyskursu telewizyjnego i zarysowania jego obszaru badawczego. Część książki stanowią rozważania wokół tekstu multimodalnego. Przedstawiono wyniki badań nad mediotekstem, polilogiem, logowizualnością, aktorami dyskursu: nadawcą i widownią. W książce znajduje się także refleksja nad znaczeniem koloru w wyznaczonych pasmach telewizyjnego dyskursu.

Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii. T. 7, red. Wioletta Wilczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, ISBN: 978-83-226-3411-0, ss.192.

Publikacja przedstawia dorobek ogólnopolskiej konferencji naukowej studentów, doktorantów i młodych doktorów (Katowice, 9 XI 2016). Autorzy zgromadzonych w tomie artykułów skupili się na takich kwestiach, jak: 1) opis leksyki dawnej (też współczesnej) zorientowany słowotwórczo, semantycznie czy etymologicznie; 2) analiza dawnych tekstów; 3) zagadnienia poprawności ortograficznej i językowej. Wskazane kręgi tematyczne stały się podstawą podziału niniejszej książki na trzy części. Na pierwszą z nich (Język a słowo) złożyły się prace poświęcone analizom słownictwa, a zatem: rozwojowi semantycznemu czasownika ciec, leksemom wyrażającym w polszczyźnie następstwo, terminologii stosowanej w tekstach naukowych z zakresu językoznawstwa na przełomie XIX i XX wieku, nazwom własnym w twórczości Juliana Tuwima, zarysowi pola nazw ubioru w gwarze śląskiej. W drugiej części (Język a tekst) artykuły dotyczyły: tekstu „Rozmyślania przemyskiego” i porównania go z jednym z prawdopodobnych źródeł części pasyjnej apokryfu, czyli „Passio Christi et opera Christi” Jakuba z Vitry, polszczyzny Jana Andrzeja Morsztyna, perswazyjności w felietonistyce Bolesława Prusa dotyczącej zagadnienia nauczania języków obcych, obrazu rodziny żydowskiej w piosence Mein jidysze mame oraz językowych wyznaczników relacji między pracodawcą a pracownikiem w prasie zakładowej na przykładzie czasopisma „Echo Chełmka”. W zamykającej tom części trzeciej (Język a ortografia) poddano oglądowi badawczemu następującą problematykę: kwestię skrótowców w świetle reformy ortograficznej z 1956 roku oraz zagadnienia wątpliwości pisownianych Polaków nadsyłanych do poradni językowych (w latach 1958-1967 oraz na początku XXI wieku).

Artur Rejter, Nazwy własne w kon/tekstach kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, ISBN: 978-83-226-3445-5, ss. 316.

Pomieszczone w książce rozważania podporządkowano różnym zagadnieniom zebranym w pięciu ogniwach tematycznych odzwierciedlających zainteresowania autora problematyką nazw własnych. W grupie pierwszej znalazły się teksty dotykające problematyki ogólnej, teoretycznej, syntetyzującej, a ściślej propozycji ujęć problematyki onomastycznej z uwzględnieniem zdobyczy współczesnej lingwistyki. Ujęcia te stanowią próby sformułowania propozycji ścieżek badawczych o szerszych perspektywach zasięgu. Kolejna część zbiera teksty będące onomastycznymi re/interpretacjami dzieł literatury epok minionych (głównie baroku, ale też pozytywizmu i piśmiennictwa XX wieku). W ogniwie trzecim zaproponowano opracowania sytuujące onomastykę w kontekście gender studies, co stanowi rzadkość w polskim językoznawstwie. Podobnie — nieczęsto — podejmuje się problematykę analiz onomastycznych tekstów popkulturowych. Temu zagadnieniu poświęcona jest część czwarta. Monografię zamykają dwa teksty o charakterze rekonesansu, dotyczące wybranych problemów tematycznych z zakresu ideonimii oraz zoonimii (ogniwo piąte). Należy je traktować jako swoiste poszerzenie zasadniczych kwestii podjętych w niniejszym opracowaniu. Praca ma charakter interdyscyplinarny, jest adresowana nie tylko do onomastów, ale językoznawców w ogóle, ponadto z pewnością zainteresuje badaczy literatury i kultury, a także studentów różnych kierunków humanistycznych.

ROK 2018

Kuchnia w języku i kulturze dawniej i dziś, red. Tomasz Gęsina, Wioletta Wilczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3493-6 , ss. 148.

Książka powstała z inspiracji światem kuchni. Większość opublikowanych artykułów, zamieszczonych w monografii, została wygłoszona podczas konferencji naukowej „Kuchnia w języku i kulturze dawniej i dziś” (Katowice, 9 maja 2017 r.), natomiast niektóre powstały w wyniku ożywionych dyskusji nad zaprezentowanymi wystąpieniami. Autorzy artykułów podjęli różnorodną problematykę związaną z tematyką kuchni w kulturze w ujęciu historycznym i współczesnym. Ważnym aspektem badań była także kuchnia narodowa i regionalna. Wymienione kręgi tematyczne stały się podstawą do wydzielenia trzech części pracy: Kulinaria przeszłości – dawna kuchnia w języku i tekście, Nowoczesność i tradycja – współczesne odsłony kulinarne, Smaki świata i bliskiej okolicy – kuchnie narodowe i regionalne. Teksty, zgromadzone w tej publikacji, pomimo iż wykorzystują często odmienne założenia metodologiczne, potwierdzają, że tematyka kulinarna stanowi impuls inspiracji badawczych. Poczynione analizy i obserwacje prezentują bogaty materiał źródłowy, świadcząc tym samym o niezmiennie istotnej roli sztuki przyrządzania potraw w życiu człowieka.

Autopromocja, autoprezentacja, wizerunek w mediach audiowizualnych, t. 4, red. Aleksandra Kalisz, Ewelina Tyc, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3388-5, ss. 260.

Kolejny – czwarty – tom z serii autopromocyjnej pt. Autopromocja, autoprezentacja, wizerunek w mediach audiowizualnych stanowi zbiór artykułów, które tym razem strategii kreowania wizerunku poszukują w mediach audiowizualnych. W tej niezwykle chłonnej przestrzeni dojrzeć można bowiem sposoby realizowania rozmaitych strategii autopromocyjnych wśród tych, którzy wszelkimi możliwymi sposobami próbują zaistnieć w świadomości  odbiorcy – widza. Przywołane taktyki są zatem asumptem nie tylko do podjęcia refleksji nad rozmaitymi jednostkami czy grupami społecznymi wykorzystującymi przestrzeń publiczną w celu promowania własnego wizerunku, ale również doskonałym punktem wyjścia do analizy obranej przestrzeni medialnej, w której za sprawą słowa i obrazu dokonuje się prezentacja określonych postaw.

Medialne kody w wyobraźni i języku dziecka, red. Emilia Bańczyk, Natalia Moćko, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3449-3, ss. 172.

Publikacja podejmuje niezwykle aktualne i bardzo szerokie zagadnienie wpływu mediów na sposób myślenia i język dzieci. Podstawowym założeniem zbioru, widocznym we wszystkich zgromadzonych w publikacji tekstach, jest uznanie, że obecność mediów w życiu dziecka znacząco wpływa na jego sposób postrzegania świata. Mozaikowość przekazu i rozmaitość wpływów medialnego świata najlepiej oddaje pojęcie medialnych kodów. Teksty zgromadzone w tomie dają pogląd zarówno na to, jakie treści z mediów dziecięcy odbiorca może przyswajać, jak i na to, co rzeczywiście pozostaje z kontaktu z mediami w dziecięcej mowie i myśleniu.

Danuta Pluta-Wojciechowska, Efektywność terapii dyslalii. Logopedyczno-lingwistyczna analiza wyników badań, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3629-9, ss. 332.

Książka prezentuje pierwsze w Polsce badania dotyczące efektywności terapii w przypadku wad wymowy wynikających z zaburzeń anatomicznych i czynnościowych, takich jak ankyloglosja, wada zgryzu, przerost migdałka gardłowego, zaburzenia oddychania i połykania. Autorka przedstawia wyniki badań na tle szerokiego kontekstu poznawczego. Analizuje bowiem transformację diagnozy i terapii wad wymowy, jaka odbyła się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w polskiej logopedii. Na takim tle omawia opracowaną przez siebie oryginalną Strategiczną metodę usprawniania realizacji fonemów (SMURF) i podstawy Fizjologicznej terapii miofunkcjonalnej (FTM). Monografia zawiera relację w wyników badań efektywności terapii za pomocą SMURF i FTM z wykorzystaniem analiz lingwistycznych i logopedycznych, a także testów statystycznych. Autorka porównuje opracowaną przez siebie metodę terapii z innymi sposobami postępowania opisanymi w literaturze polskiej i zagranicznej. Przedstawione studia ukazują SMURF jako oryginalną metodę terapii, która ma wyraźne umocowania lingwistyczne, biologiczne i logopedyczne. Jest także jedyną metodą terapii dyslalii w Polsce, której skuteczność została udowodniona w badaniach naukowych.

Beata Duda, Miasto w świecie dyskursów, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3261-1, ss. 220.

Tematyka monografii Miasto w świecie dyskursów koncentruje się wokół kategorii miasta i związanej z nim problematyki, sytuowanej i rozważanej w ramach metodologii lingwistyki tekstu i dyskursu, lingwistyki kulturowej, socjologii, jak również paradygmatów transdyscyplinarnych, jakim są krytyczna analiza dyskursu (KAD, critical discourse analysis) oraz kulturowe studia miejskie (Urban Cultural Studies). Publikacja stanowi propozycję scharakteryzowania i nakreślenia ram dyskursu, który obejmuje swym zakresem wszystkie dyskursy, których przedmiotem odniesienia jest miasto jako kategoria niezwykle złożona i heterogeniczna. Oglądowi poddane zostały praktyki doświadczenia wielkomiejskiego, zagadnienia percepcji i kulturowe zapośredniczenia w relacjach człowieka z tym rodzajem przestrzeni. Efektem analiz, które były związane z lekturą tekstowych reprezentacji współczesnych polskich metropolii, stało się skonstruowanie zasad, norm i konwencji dyskursu miejskiego.

Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, red. M. Pastuch, M. Siuciak, współudz. Kinga Wąsińska, Wioletta Wilczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3137-9, ss. 724.

Tom jest pokłosiem zorganizowanego w Katowicach I Kongresu Historyków Języka. W wystąpieniach Kongresowych podejmowano różnorodne wątki, które ułożyły się w następujące bloki tematyczne:

1. Dylematy metodologiczne współczesnego językoznawstwa diachronicznego
2. Badania historycznojęzykowe a uniwersalne problemy lingwistyki
3. Źródła w badaniach diachronicznych
4. Leksykologia i leksykografia
5. Polszczyzna regionalna i dialekty
6. Komunikacja. Genologia. Stylistyka
7. Wiedza historycznojęzykowa w kształceniu uniwersyteckim

Bardzo istotnym uzupełnieniem tomu jest zapis i omówienie dwóch przeprowadzonych dyskusji panelowych, które zogniskowane były wokół następujących zagadnień: 1. Wyzwania badawcze i metodologiczne lingwistyki historycznej; 2. Nauczycielskie zadania historyków języka wobec narodowej wspólnoty komunikatywnej dawniej i obecnie. Dodatkową wartością tomu jest jego ostatnia część poświęcona uroczystościom nadania Instytutowi Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego imienia wybitnej językoznawczyni – Ireny Bajerowej.

Emilia Bańczyk, Kulturowe kody reklamy. Świat znaczeń w reklamie z perspektywy socjalizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226‑3455‑4, ss. 224.

Książka podejmuje niezwykle aktualne zagadnienie wpływu mediów na sposób myślenia i język dzieci. W części badawczej stanowi polimetodologiczną analizę przekazów reklamowych emitowanych na kanale TVP ABC pod kątem treści socjalizacyjnych, jakie potencjalnie może na ich podstawie zinternalizować dziecięcy odbiorca. Dzieci jako adresaci bajek stają się bowiem równocześnie odbiorcami wielu przekazów reklamowych, które dostarczają wiedzy nie tylko o produktach, ale też o stylach życia i świecie wartości.

.
..

Bernadetta Ciesek, Dyskursy dyskryminacji i tolerancji w przestrzeni publicznej współczesnej Polski (postawy, wartości, strategie), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3259-8, ss. 276.

Monografia opisuje społeczne praktyki wykluczenia oraz tolerancji obecne we współczesnej polskiej przestrzeni publicznej. Tło teoretyczno-metodologiczne stanowi krytyczna analiza dyskursu. W pierwszej części autorka omawia wielość ścieżek, koncepcji i perspektyw badań dyskursu oraz proponuje własną konceptualizację tej kategorii badawczej. Część druga prezentuje obraz relacji między podmiotami wybranych dyskursów (feministycznego, nacjonalistycznego, narodowo-prawicowego, kościelnego i dyskursu „Tygodnika Powszechnego”) zrelatywizowanych do wskazanych w tytule praktyk wykluczenia i tolerancji. Przedstawione w pracy analizy koncentrują się na wyłonieniu z dyskursywnych światów jednostek/grup postrzeganych w kategorii Innego oraz rekonstrukcji dyskursywnego obrazu Innych, a także Swoich. Ogląd wybranych dyskursów uwzględnia również płaszczyznę aksjologiczną i ideologiczną, ponieważ dyskursywna konceptualizacja świata to wypadkowa intersubiektywnie podzielanych wartości, przekonań, schematów myślenia, które polaryzują stanowiska i wpływają na stosunek wobec Innych, generując akty wykluczenia bądź tolerancji.

Język w radiu. Antologia. red. M. Kita, red. I. Loewe, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018,  ISBN: 978-83-226-3320-5, ss. 284.

Nakładem wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego ukazał się czwarty z kolei tom cyklu antologii pt. „Język w radiu” pod red. Małgorzaty Kity i Iwony Loewe. Polecamy książkę o medium, które zrodziło się ponad 100 lat temu dzięki pomysłowi Gugliema Marconiego, laureata Nagrody Nobla z fizyki w 1909 roku.

„Radio, choć zdetronizowane jako główny środek przekazu, bynajmniej nie przeminęło. Zawsze niewidoczne, nigdy niezapomniane, potrafiło się przekształcić w całkiem odmienny środek przekazu” [Paul Levinson]

Agnieszka Piela, Słownik frazeologizmów z archaizmami. Pamiątki przeszłości, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2018, ISBN: 978-83-01-20063-3, ss. 352.

Pierwszy na polskim rynku wydawniczym leksykon zawierający frazeologizmy z zabytkowymi formami języka polskiego. Słownik dokumentuje związki wyrazowe z reliktami fonetycznymi, fleksyjnymi, słowotwórczymi, leksykalnymi, semantycznymi, składniowymi ukazując skalę dziedzictwa kulturowo-językowego w polszczyźnie XXI w. Słownik frazeologizmów z archaizmami pozwala lepiej poznać związki frazeologiczne polszczyzny, w skład których wchodzą archaiczne wyrazy, ich formy i znaczenia. Pokazuje ich funkcjonowanie we współczesnym języku polskim. Na co dzień bowiem posługujemy się takimi frazeologizmami, ale na ogół nie uświadamiamy sobie, że stanowią one pamiątki po wcześniejszych etapach rozwojowych polszczyzny.

Wędrówka, podróż, migracja w języku i kulturze, red. Ewa Biłas-Pleszak, Joanna Przyklenk, Artur Rejter, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3368-7, ss. 460.

Nomadyczność współczesnej (i nie tylko!) kultury stanowi trudny do podważenia fakt. Ludzie wędrują przez życie, ale i przemieszczają się w rozmaitych innych formach. Podróże w sensie geograficznym, mentalnym, metaforycznym… wyznaczają kształt naszej egzystencji, nieodmiennie związanej z różnymi formami ruchu. Złożoność tej problematyki, jej wielowątkowość oraz nieoczywistość potwierdzają autorki i autorzy niniejszej monografii, którzy za przedmiot opisu i interpretacji wybrali różne odsłony wędrówki, podróży, migracji. Nierzadko, co warto podkreślić — odsłony  to oryginalne, odkrywcze i niebanalne. Takie podejście do tematu tomu należy uznać z pewnością za jego wartość.

Ewelina Tyc, Kawa czy herbata? Pierwszy telewizyjny program śniadaniowy. Komunikat polimodalny z perspektywy lingwistyki dyskursu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, ISBN: 978-83-226-3222-2, ss. 224.

Książka zawiera szczegółową analizę pierwszego ogólnopolskiego programu śniadaniowego Kawa czy herbata?, który emitowany był na antenie TVP1 od 1992 do 2013 roku, czyli przez dwadzieścia jeden lat. Był to okres dużych zmian nie tylko w polskiej telewizji, lecz także w ogóle w mediach masowych.

ROK 2017

„Linguarum Silva”, t. 6: Problemy języka i tekstu w perspektywie historycznej i współczesnej, red. Barbara Mitrenga, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, ISBN: 978-83-226-3362-5, ss. 188.

Szósty tom „Linguarum Silva” zatytułowany Problemy języka i tekstu w perspektywie historycznej i współczesnej, jest kolejnym, po opublikowanych wcześniej tomach (Opozycja – przeciwieństwo – kontrast w języku i w tekście (2012), Słowo – znaczenie – relacja w języku i w tekście (2013), Zmienność – stałość – różnorodność w dawnej i współczesnej polszczyźnie (2014), W kręgu zagadnień języka i tekstu (2015) i Słowo – wartość – jakość w języku i tekście (2016)), w którym Autorzy podejmują zarówno tematy historycznojęzykowe, jak i te dotyczące współczesnego języka polskiego; w swoich badaniach koncentrują się na tekstach dawnych, bądź przedmiotem swojej analizy czynią szeroko rozumiane teksty współczesne, takie jak reklamy, programy telewizyjne czy nowo powstające gatunki internetowe.

Autopromocja, autoprezentacja, wizerunek w mediach masowych, t. 3, red. Aleksandra Kalisz, Ewelina Tyc, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, ISBN: 978-83-226-3143-0, ss. 220.

Kolejny – trzeci – tom z serii autopromocyjnej pt. Autopromocja, autoprezentacja, wizerunek w mediach audiowizualnych stanowi zbiór artykułów, które tym razem strategii kreowania wizerunku poszukują w mediach masowych. W tej niezwykle chłonnej przestrzeni dojrzeć można bowiem sposoby realizowania rozmaitych strategii autopromocyjnych wśród tych, którzy wszelkimi możliwymi sposobami próbują zaistnieć w świadomości czytelnika, słuchacza czy widza. Przywołane taktyki są zatem asumptem nie tylko do podjęcia refleksji nad rozmaitymi jednostkami czy grupami społecznymi wykorzystującymi przestrzeń publiczną w celu promowania własnego wizerunku, ale również doskonałym punktem wyjścia do analizy obranej przestrzeni medialnej, w której za sprawą słowa i obrazu dokonuje się prezentacja określonych postaw.

Fonetyka dla logopedów. Cz. 1: Spółgłoski wargowe, red. Ewa Biłas-Pleszak, red. Joanna Przyklenk, red. Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, ISBN: 978-83-8012-978-8, ss. 124.

Fonetyka dla logopedów to podręcznik opracowany przez doświadczone dydaktycznie autorki, który zawiera teorię przedstawioną w sposób klarowny i kompetentny, z wykorzystaniem wielozmysłowego oddziaływania – wiele w nim ilustracji, zdjęć i schematów. Czytelnik znajdzie w nim dużo ćwiczeń z obszaru zarówno fonetyki, jak i logopedii. Co ważne – może efektywnie samodzielnie nad nimi pracować, ponieważ  wszystkie rozwiązania podane są w Kluczu do ćwiczeń. Pomocą w tej pracy jest także Terminologiczny GPS, czyli słowniczek przywołanych pojęć. Dodatkowym atutem książki jest artystyczny i nowatorski design opracowany  przez wykładowców Akademii Sztuk Pięknych oraz oryginalna oprawa – spiralowanie zamknięte – ułatwiająca  korzystanie z książki w czasie nauki i praktyki logopedycznej.

„Forum Lingwistyczne” 2017, nr 4, red. Karolina Lisczyk-Kubina, red. Iwona Loewe, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, ISSN: 2449-9587, ss. 156.

Kolejny – czwarty – numer „Forum Lingwistycznego” charakteryzuje  różnorodność zarówno w tematyce podejmowanych badań, jak i w stosowanych metodach badawczych: analizom materiałowym towarzyszą rozważania metalingwistyczne, refleksjom synchronicznym – dociekania diachroniczne, a prezentacji wyników aktualnie prowadzanych badań – polemiczne prezentacje nowości wydawniczych oraz relacje z wydarzeń skupiających szeroko pojęte środowisko językoznawcze. Stanowi to odbicie zainteresowań naukowych Autorów, lecz także świadczy o zróżnicowaniu szkół badawczych, z których się wywodzą. Teksty do prezentowanego tomu przygotowali bowiem lingwiści z ośrodków uniwersyteckich w Katowicach, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu.

„Język Artystyczny”. T. 16: Nowy (?) Kanon (?) Wokół Nagrody Literackiej „Nike”, red. Artur Rejter, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, ISSN: 2391-4319, ss. 208.

W publikacji zgromadzono teksty, w których przyjrzano się twórczości różnych osób nagrodzonych lub nominowanych do Nagrody Literackiej „Nike”. Dla autorów interesujące były między innymi problemy stylizacji w wielowymiarowej i polifonicznej prozie Jacka Dehnela (Magdalena Hawrysz), a także wkład twórczości Olgi Tokarczuk do wyraźnie współcześnie się rozwijającego i ważkiego społecznie dyskursu posthumanizmu (Artur Rejter). Autorka Biegunów zainspirowała również Joannę Przyklenk i Katarzynę Sujkowską-Sobisz, które podjęły się analizy odbioru monumentalnej powieści Księgi Jakubowe przez internetowych forumowiczów. Przez pryzmat problematyki genderowej i queerowej na prozę Michała Witkowskiego spojrzała Małgorzata Kita. Ważny dla Traktatu o łuskaniu fasoli Wiesława Myśliwskiego świat muzyki oraz instrumentów muzycznych próbowała uchwycić w swym studium Ewa Biłas-Pleszak. Interesujący okazał się także aspekt intertekstualny oraz intersemiotyczny w Sońce Ignacego Karpowicza (Alicja Bronder). W artykule Beaty Kiszki został zaś poruszony problem motywów animimalistycznych w wybranych powieściach Krzysztofa Vargi. Sięgnięto także do tekstów reportażowych i reportażowi bliskich. Nad pograniczną stylowo i gatunkowo prozą Andrzeja Stasiuka pochyliła się w swym studium Ewa Sławkowa. Swoistej generycznej „migotliwości” i gatunkowym przemianom reportażu, odzwierciedlającym często kształt współczesnego świata, poświęciła uwagę Joanna Przyklenk, natomiast Wioletta Wilczek opisała  osobliwy obraz  Białegostoku zawarty w reportażu Marcina Kąckiego.

ROK 2016

„Linguarum Silva”, t. 5: Słowo – wartość – jakość w języku i w tekście, red. Barbara Mitrenga, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, ISSN: 2300-0023, ss. 208.

Piąty tom „Linguarum Silva” zatytułowany Słowo – wartość – jakość w języku i w tekście (2016) zawiera dziesięć artykułów młodych polskich badaczy, zainteresowanych różnymi aspektami języka w ujęciu diachronicznym oraz synchronicznym, nadto odwołujących się w swoich językowych dociekaniach do zróżnicowanych chronologicznie, stylistycznie i funkcjonalnie tekstów, oraz jeden artykuł podejmujący zagadnienie języka z perspektywy neurolingwistyki. Choć artykuły są różnorodne tematycznie i metodologicznie, to jednak łączą je liczne odniesienia do tytułowych pojęć „słowo”, „wartość”, „jakość”, wykorzystanie w analizie materiału leksykograficznego (dawnego lub współczesnego) i/lub konkretnych tekstów pisanych lub mówionych (XVI-wiecznych Ewangelii, literatury opartej na motywie danse macabre, wypowiedzi kabaretowych, konferencji religijnych, wypowiedzi wyborczych, reklam). W poszczególnych artykułach Autorzy omawiają znaczenia wybranych słów (m.in. rzecz, chrapota, newralgiczny), wskazują na różnorodne określenia jakościowe i cechy kogoś lub czegoś (na przykład złodzieja, człowieka niewierzącego, upersonifikowanej Śmierci), odwołują się do wartości i wartościowania (w opisie stereotypu rodziny, w skeczach kabaretowych, w kampaniach wyborczych czy społecznych). Opublikowane w tomie artykuły świadczą o szerokim spektrum zagadnień poruszanych na łamach „Linguarum Silva”, potwierdzają także różnorodność zainteresowań badawczych Autorów, chcących podzielić się z czytelnikami swoimi naukowymi pasjami.

Wioletta Wilczek, Polski język motoryzacyjny początku XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, ISBN: 978-83-8012-886-6, ss. 240.

Książka zawiera językoznawczą analizę portali motoryzacyjnych będących przykładem hobbystycznych serwisów internetowych. Oglądowi badawczemu poddano dwa typy portali: ogólne (stereotypowo adresowane do mężczyzn) oraz portale dla kobiet. Dwie główne perspektywy badawcze pracy to lingwistyka płci oraz socjolingwistyka. W podrozdziałach analitycznych dotyczących lingwistyki płci zostały zweryfikowane właściwości języka kobiet i mężczyzn oraz stereotypy płciowe obecne na gruncie motoryzacji. Przeprowadzone analizy w wielu miejscach zakwestionowały podział cech językowych względem danej płci oraz stereotypowe wyobrażenia na temat kierowców (głównie wizerunek kobiet za kierownicą). W części socjolingwistycznej scharakteryzowano najważniejsze kręgi leksykalno-semantyczne w socjolekcie motoryzacyjnym użytkowników portali internetowych. Opis poszczególnych zagadnień ukazał rozległość zaobserwowanego słownictwa oraz różnorodność środków językowych funkcjonujących w badanym socjolekcie. Złożoność i wielowątkowość podejmowanej tematyki zdecydowała o wyborze najbardziej istotnych zagadnień, umotywowanym próbą stworzenia szerokiego spektrum problematyki hobbystycznych portali internetowych dotyczących motoryzacji. Atutem pracy jest aktualność analizowanego materiału badawczego oraz wieloaspektowy opis języka motoryzacyjnego początku XXI wieku. Książka skierowana jest przede wszystkim do językoznawców i studentów o zainteresowaniach lingwistycznych. Może również stanowić ciekawą lekturę dla wszystkich osób interesujących się motoryzacją lub związanych w różny sposób z tą dziedziną.

Dyskurs i jego odmiany. red. Bożena Witosz, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Ewa Ficek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, ISBN: 978-83-8012-790-6, ss. 368.

Publikacja gromadzi teksty przedstawicieli zróżnicowanego pod względem metodologicznym i problemowym nurtu badań nad dyskursem w Polsce. Autorzy poszczególnych artykułów zarówno rozważają istotne zagadnienia teoretyczne, jak i dają obraz różnych odmian dyskursu publicznego, zwłaszcza instytucjonalnych (urzędowy, religijny, edukacyjny, terapeutyczny, turystyczny), wspólnot ideologicznych, etnicznych i kulturowych, oraz bogato reprezentowanego w tomie dyskursu medialnego. Interesująco wypadła – obrana w kilku artykułach – perspektywa oglądu śledząca sposoby aktualizowania tego samego zagadnienia w różnych mediach i przez różne wspólnoty dyskursu. Wiele miejsca w opracowaniu poświęca się problematyce teoretycznej (sposobom podziału przestrzeni komunikacji publicznej, metodom analizy dyskursu czy wreszcie kontekstom badawczym, które metody analizy dyskursu otwierają i z którymi się splatają).

Język w internecie. Antologia. red. M. Kita, red. I. Loewe, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016,  ISBN: 978-83-8012-697-8, ss. 244.

Dyskurs autopromocyjny i jego współczesne odsłony, t. 2, red. A. Kalisz, E. Tyc, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, ISBN: 978-83-8012-767-8, ss. 168.

Celem tomu jest ukazanie autopromocji jako kategorii żywo obecnej współcześnie w różnych dziedzinach naszego życia. Pokazanie elementów, które zasługują na uznanie oraz mogą zostać włączone do dobrych praktyk komunikacyjnych. Uświadomienie, że autopromocja i autoprezentacja to kategorie, których współczesny, mocno zanurzony w kulturze mediów człowiek nie uniknie. Są to kategorie dziś nie tylko modne, lecz także ekspansywnie rozwijające się i nieustannie profesjonalizujące się. Zaryzykujemy również stwierdzenie, że dziś jesteśmy skazani na autopromocję i autoprezentację. Nie można zatem ignorować wagi tych zagadnień. Przeciwnie, należy o nich wiedzieć dużo i coraz więcej, żeby być z jednej strony świadomym odbiorcą, z drugiej zaś profesjonalnym i intencjonalnym nadawcą komunikatów autopromocyjnych.

„Forum Lingwistyczne” 2016, nr 3,  red. Ewa Biłas-Pleszak, red. Katarzyna Sujkowska-Sobisz, red. Jacek Warchala, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, ISSN: 2449-9587, ss. 196.

Językoznawstwo współczesne traci swój autonomiczny wymiar, odwołuje się bowiem do dziedzin takich, jak socjologia, psychologia, neurologia, kognitywistyka czy informatyka, a także zmienia profil swoich badań na bardziej praktyczny. Prezentowany numer „Forum Lingwistycznego” wpisuje się właśnie w tak rozumianą tendencję, stając się  płaszczyzną wymiany myśli, koncepcji, metod stosowanych w językoznawstwie, ale także przestrzenią penetrowania dziedzin pokrewnych, jak logopedia i neurolingwistyka czy wyrosła z językoznawstwa socjolingwistyka; ma stać się także obszarem przełamywania granic między dziedzinami, stąd obecność tekstów wprowadzających odbiorcę  na teren politologii, socjologii lub medioznawstwa.

Artykuły zawarte w dziale Studia łączy próba rekonstrukcji praktyk językowych, zainteresowanie szczegółem i chęć zastosowania lingwistycznych narzędzi do badania genetycznie i gatunkowo różnych tekstów oraz zjawisk. Jako temat potraktowano w nich wypowiedzi zamieszczone w mediach masowych – prasie, radiu (także w ich odsłonie internetowej) oraz telewizji ‒  w odmianach zarówno mówionej, jak i pisanej. W dziale tym znalazł się również tekst dotyczący związku badań językoznawczych z praktyką logopedyczną. W dziale Archiwalia zamieszczono tłumaczenie dwu tekstów z końca XX i początku XXI w. Oba artykuły warte są przypomnienia ze względu na wagę i aktualność poruszanej problematyki. Teksty zebrane w dziale Polemiki, choć z pozoru różne, to powiązane analizą języka i jego społecznych realizacji. Dział Varia gromadzi m.in. opracowania dokumentujące życie naukowe Instytutu Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej, czyli sprawozdania z konferencji organizowanych w latach 2015 i 2016.

A. Piela, Pozorna tożsamość. Polskie tradycjonalizmy z semantycznym archaizmem, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, ISBN: 978-83-8012-731-9, ss. 200.

Podstawowym celem monografii jest opis wybranych współczesnych połączeń wyrazowych (frazeologizmy, paremie, zestawienia, terminy) mieszczących w swoim składzie archaizm semantyczny. Omawiane w pracy konstrukcje słowne nie noszą wyraźnych śladów archaiczności, z pozoru są współczesne, tożsame, niczym się nie wyróżniają. To dowód na to, że ślady obecności historii we współczesnej polszczyźnie nie zawsze łatwo wykryć, czasem są one utajone, a nawet nieuświadamiane. Tego typu związki wyrazowe autorka nazywa w rozprawie tradycjonalizmami (w opozycji do związków bez archaicznych form języka w swoim składzie). Analizie poddaje każdą z osobna konstrukcję słowną z archaizmem, pokazuje w przekroju historycznym jej losy w języku polskim. Opis zachowanych do współczesności jednostek jest dla badaczki bodźcem do podejmowania szerszych rozmyślań m. in. na temat powodów trwałości jednych frazeologizmów z elementem archaicznym i braku stabilizacji innych czy procesów reinterpretacyjnych. Fakt, że wyrazy zachowały swoje dawne znaczenia w konstrukcjach słownych, nie oznacza jeszcze, że te sensy są trwałe i nie mogą ulec zapomnieniu. Zdarza się, że konstrukcje słowne mieszczące jakiś historyczny element języka są dzisiaj rozumiane na nowo, interpretowane na podstawie aktualnego znaczenia wyrazu, czasem ulegają modyfikacjom semantycznym czy formalnym.

Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii. T. 6., red. Joanna Przyklenk, red. Wioletta Wilczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, ISBN: 978-83-8012-798-2, ss. 160.

Publikacja przedstawia dorobek ogólnopolskiej konferencji naukowej studentów, doktorantów i młodych doktorów (Katowice, 6 XI 2014). Autorki zgromadzonych w tomie artykułów skupiały się w swoich artykułach zwykle na takich kwestiach, jak: 1) opis leksyki dawnej (też współczesnej) zorientowany słowotwórczo, semantycznie czy etymologicznie; 2) problemy nominacji w historii polszczyzny – zarówno nominacji prioprialnej, jak i apelatywnej; 3) konceptualizacja pojęć w języku, a co za tym idzie – w kulturze. Wskazane kręgi tematyczne stały się podstawą podziału niniejszej książki na trzy części. Autorki zebranych w tej publikacji prac udowodniły po raz kolejny, że historia języka polskiego jest zajmującą dziedziną wiedzy, której rozpoznanie przybliża nas do zrozumienia nie tylko epok minionych, ale także współczesnych tendencji rozwojowych polszczyzny i polskiej kultury.

I. Loewe, Paratexts in the mass media communication. Saarbrücken 2016: LAP Lambert Academic Publishing, ss. 74 (ISBN: 978-3-659-81929-2, tłum. z polskiego Ryszard Wylecioł).

Książka Iwony Loewe Paratexts in the mass media communication (2016) jest angielską wersją rozprawy habilitacyjnej tej autorki Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej (2017). Praca zawiera efekty badań nad obecnymi we współczesnej kulturze gatunkami w funkcji prezentacyjno-rekomendujacej. Autorka opisała noty edytorskie (blurbs), zajawki telewizyjne (forszpany), zapowiedzi radiowe i telewizyjne, prasowe i internetowe lidy (leads) itd. Parateksty oddzieliła od gatunków metatekstowych i od reklamy. Opracowanie zawiera wykłady na temat kondycji współczesnych mediów oraz gatunku jako pojęcia operacyjnego dla językoznawstwa, literaturoznawstwa i medioznawstwa. Książka adresowana jest do szerokiego grona badaczy współczesnych mediów, to znaczy językoznawców, medioznawców, komunikologów oraz studentów kierunków humanistycznych.

Język w telewizji. Antologia. red. M. Kita, red. I. Loewe, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016,  ISBN: 978-83-8012-695-4, ss. 256.

W latach 80. XX wieku w europejskiej telewizji zaszły zmiany, które w Polsce można obserwować dopiero na przełomie wieków. Pięćdziesiąt pierwszych lat telewizji określono mianem paleotelewizji, potem zaczął się czas neotelewizji. Telewizja dziś upublicznia za zgodą swojego odbiorcy to, co było dotąd prywatne. Kultura mediów informujących i edukujących uległa transformacji do kultury współuczestnictwa w tych czynnościach – kultury reakcji. Antologia niniejsza jest uszczegółowieniem poprzedniego wydawnictwa redaktorek pt. Język w mediach. Antologia. W dwu wydaniach, których doczekała się publikacja (2012, 2014), autorki zamieściły działy poświęcone poszczególnym mediom masowym, przypisując im kilka reprezentatywnych wedle nich artykułów. Każdy redaktor i autor projektuje pewnego czytelnika. Tymi dla wybranych do tej antologii tekstów są odbiorcy zainteresowani w jakimkolwiek stopniu (adept, badacz, słuchacz, student) poglądami językoznawców, mediolingwistów, komunikologów, medioznawców, kulturoznawców.

A. Rejter, Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, ISBN: 978-83-8012-800-2, ss. 240.

Praca stanowi próbę opisu gatunku i dyskursu przez pryzmat nazw własnych obecnych w jego realizacjach tekstowych, jej koncepcja zatem polega na połączeniu zdobyczy szeroko pojętej lingwistyki tekstu i teorii dyskursu z onomastyką (ściślej: onomastyką literacką). Interesujące było, jak nazwa własna współtworzy poszczególne piętra i obszary komunikacji. Materiał badawczy wykorzystany w monografii stanowią barokowe teksty artystyczne reprezentujące różne estetyki oraz wszystkie etapy rozwoju epoki. Sięgnięto do twórczości wielu poetów, zarówno tych pierwszoplanowych, jak i mniejszego formatu. Takie założenie pozwoliło osiągnąć obraz uśredniony i stosunkowo pełny. Na poziomie gatunku obserwacją objęto fraszkę i gatunki jej pokrewne (uwzględniono główne komponenty wzorca tekstowego), na poziomie dyskursu natomiast – dyskurs miłosny i erotyczny oraz metafizyczny. W postępowaniu badawczym skupiono się zarówno na kwestiach prototypowych, centralnych, jak i peryferyjnych, sekundarnych, skoncentrowano się także – zwłaszcza w wypadku dyskursu – na problematyce pogranicza.

ROK 2015

B. Witosz, Grundlagen der Textsortenlinguistik, Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Wien 2015 ISBN 978-3-631-64099-9, ss. 268.

Książka Bożeny Witosz Grundlagen der Textsortenlinguistik (2015) jest zmienioną wersją wcześniejszej publikacji tej autorki  Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki (2005). Zmiany wynikały z konieczności dostosowania sposobu prezentacji teorii, metodologii i praktyki interpretacyjnej polskiej genologii lingwistycznej do oczekiwań i wiedzy odbiorcy niemieckojęzycznego, jak również z potrzeby uwzględnienia zmian, jakie dokonały się w kulturze w ciągu ostatnich lat, w wyniku których między innymi powstało wiele nowych form wypowiedzi. Zarówno w Polsce, jak i w Niemczech badania nad tekstem stanowią ważny nurt lingwistyki, jednakże tradycja badań jest inna. Z jednej strony wymagało to dostosowania polskiej terminologii i konceptualizacji podstawowych kategorii pojęciowych do istniejących w teorii genologii niemieckojęzycznej (tekstologia niemiecka nie posługuje się pojęciem gatunku w naszym rozumieniu), z drugiej – zaprezentowanie nowemu czytelnikowi specyfiki myślenia o gatunku mowy, jakie ugruntowało się w naszym kręgu badawczym.

Diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów, red. D. Pluta-Wojciechowska przy współpracy A. Płonki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISBN:  978-83-8012-568-1, ss. 304.

Monografia jest adresowana do specjalistów zajmujących się pomocą osobom z zaburzeniami artykulacji, w szczególności zaś do logopedów, a także do językoznawców, pedagogów, psychologów i lekarzy. Zaburzenia realizacji fonemów przedstawione są z różnych perspektyw. Autorzy artykułów podejmują tematykę związaną z diagnozą systemu fonetyczno-fonologicznego, czynnikami warunkującymi jego rozwój, a także z  terapią logopedyczną. Odnajdujemy również doniesienia o wynikach najnowszych badań dotyczących zaburzeń systemu fonetyczno-fonologicznego. Autorami tekstów są znani w środowisku logopedycznym naukowcy i praktycy, logopedzi i lekarze. Opracowanie zawiera także recenzje najnowszych książek dotyczących zagadnień logopedycznych.

A Janowska, Kształtowanie się polskiej klasy przyimków wtórnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISSN: 0208-6336,  ISBN: 978-83-8012-745-6, ss. 124.

Książka przedstawia zarys problemu ewolucji przyimków wtórnych w ujęciu diachronicznym: ukazuje najważniejsze kierunki ich rozwoju oraz mechanizmy ich kształtowania się. Autorka nie tylko zbiera dotychczasowy stan badań, lecz również w wielu wypadkach proponuje inne spojrzenie na opisywane zjawiska. W analizie uwzględnia przyimki wtórne wykrystalizowane z innych części mowy i przyimki złożone, z boku pozostawiając zagadnienia semantyczne, gdyż – zdaniem autorki – wymagają one dokładnego omówienia w obrębie poszczególnych grup semantycznych. Monografia jest zatem wstępem do dalszych badań historycznych. Pierwszy rozdział dotyczy uzgodnień teoretycznych, zasad wyróżniania przyimków wtórnych i problemów interpretacyjnych materiału językowego. W najobszerniejszej, drugiej części omówiono relacje genetyczne przyimków z innymi częściami mowy, a w ostatniej – zagadnienie rozbudowywania form przyimkowych.

„Forum Lingwistyczne” 2015, nr 2, red. Aleksandra Janowska, red. Mirosława Siuciak, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISSN: 2449-9587, ss. 168.

Drugi numer czasopisma językoznawczego, podzielonego na cztery działy: studia, archiwalia, polemiki oraz varia. W dziale „Studia” znalazło się sześć artykułów odwołujących się do różnej metodologii i sposobów interpretacji, a związanych z szeroko pojętą problematyką historycznojęzykową i kulturową. W podobny krąg zagadnień wpisuje się umieszczony w dziale „Archiwalia” tłumaczony na angielski artykuł Bogdana Walczaka, natomiast inną, współczesną perspektywę wprowadza także prezentowany w wersji angielskiej artykuł Jacka Warchali. Dział „Polemiki” prezentuje dwa zupełnie różne teksty będące odniesieniami do współczesnych klasyfikacji semantycznych oraz do nowej dziedziny nauki, a zarazem działania praktycznego, jakim jest public relations. W dziale „Varia” znalazły się sprawozdania z konferencji zorganizowanych w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego.

K. Kleszczowa, U źródeł polskich partykuł. Derywacja funkcjonalna, przemiany, zaniki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISSN: 0208-6336, ISBN: 978‑83‑8012-674-9 (wersja drukowana), ISBN: 978‑83‑8012-675-6 (wersja elektroniczna), ss. 151.

Monografia wpisuje się w nurt badań historycznych, jednak ma charakter ahistoryczny. Autorka nie starała się bowiem pokazywać tendencji, nie budowała obrazu poszczególnych płaszczyzn czasowych. Nadrzędnym celem było uchwycenie mechanizmów rządzących ewolucją języka, a właściwe zasad, na których opiera się derywacja funkcjonalna umożliwiająca przesuwanie się jednostek planu przedmiotowego do klasy partykuł, operatorów metatekstowych.

K. Lisczyk-Kubina, Fazowość i jej wykładniki w polszczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISBN: 978-83-8012-593-3, ISSN: 0208-6336, ss. 208.

Monografia zawiera opis sposobów wyrażania faz akcji we współczesnej polszczyźnie. Analizom zostały poddane leksemy fazowe, takie jak: czasowniki, rzeczowniki fazowe, przymiotniki fazowe, a także jednostki nieciągłe (frazeologizmy oraz metaforyczne połączenia czasowników z rzeczownikami). Analizom materiałowym towarzyszy w monografii refleksja teoretyczna nad aspektem gramatycznym i leksykalnym czasowników fazowych, ich łączliwością, a także możliwością wzajemnego zastępowania. Namysł nad kategorią aspektu pozwolił dodatkowo uporządkować niejednorodną terminologię z zakresu fazowości.

D. Bałabaniak, B. Mitrenga, Polskie intensyfikatory w ujęciu historycznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISBN: 978-83-8012-741-8 (wersja drukowana), ISBN: 978-83-8012-742-5 (wersja elektroniczna), ss. 196.

W niniejszej pracy intensywność jest pojmowana w sposób semantyczny, dlatego jej zakres  obejmuje opis jednostek leksykalnych zbliżonych znaczeniowo do współczesnego bardzo. Opisu dokonano z perspektywy diachronicznej w powiązaniu z opisem synchronicznym, co umożliwiło prezentację funkcjonowania jednostek typu diabelnie, przednie, wysoce w dawnej i obecnej polszczyźnie. Wykorzystanie obu perspektyw pozwoliło z jednej strony na przedstawienie genezy i przemiany konkretnych wyrażeń, z drugiej zaś – na uchwycenie mechanizmu językowego, który leży u źródła tych przemian.

P. Rybka, Międzynarodowy alfabet fonetyczny w slawistyce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISBN: 978-83-8012-386-1, ss. 180.

Monografia stanowi obszerny przewodnik po transkrypcji międzynarodowej. Zawiera wszystkie obowiązujące obecnie symbole międzynarodowego alfabetu fonetycznego wraz z omówieniem wartości symboli i sposobem ich użycia. Wiele zamieszczonych w pracy wzorów transkrypcji pochodzi z literatury fonetycznej lub stanowi autorskie propozycje transkrypcji bardziej skomplikowanych artykulacji. Czytelnik znajdzie tu m.in. obszerne zestawienie porównawcze symboli slawistycznych i międzynarodowych wraz z niezbędnym komentarzem, transkrypcję różnych typów aktywności krtani, omówienia sposobów transkrypcji najważniejszych artykulacji złożonych: palatalizacji, labializacji, afrykat, unosowienia, dyftongów. Praca wypełnia lukę w polskim piśmiennictwie językoznawczym, w którym od wielu już lat brakuje pełnego opisu obecnie obowiązującego standardu transkrypcji międzynarodowej. Przygotowywana była z myślą głównie i badaczach języków słowiańskich, może być wartościową pozycją również dla lingwistów innych specjalności i logopedów.

J. Stawnicka, Polityka bezpieczeństwa w województwie śląskim, Dąbrowa Górnicza 2015, ISBN: 978-83-64927-72-0, ss. 170.

Książka poświęcona jest problematyce związanej z kształtowaniem polityki bezpieczeństwa w województwie śląskim. W rozdziale teoretycznym autorka prezentuje konceptualizacje pojęć ‘bezpieczeństwo’ oraz ‘porządek publiczny’, kolejne rozdziały poświęca analizie działań podmiotów odpowiedzialnych za ochronę bezpieczeństwa i porządek publiczny, omawia zagadnienia związane z kierunkami działań Wojewody Śląskiego na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego. W ujęciu dyscyplinarnym przedstawia zagadnienia poświęcone organizowaniu i przeprowadzaniu ćwiczeń z zakresu zarządzania kryzysowego, omawia rolę Policji w systemie bezpieczeństwa i porządku publicznego, koncentruje się również na roli śląskiej Policji w kształtowaniu polityki bezpieczeństwa w województwie śląskim. Osobny rozdział poświęca autorka problematyce komunikowania się Policji ze społeczeństwem w ramach debat społecznych. Publikacja zawiera również wybrane propozycje szkoleniowe dla funkcjonariuszy Policji.

K. Wąsińska, Słownictwo mentalne w historii polszczyzny. Studium słowotwórczo-leksykalne, Wydawnictwo Uniwersytet Śląskiego,  Katowice 2015, ISBN: 978-83-8012-739-5, ss. 208.

Książka zawiera analizy polskich wyrazów opartych na pięciu prasłowiańskich rdzeniach: *mn-, *myśl-, *um-, *věd- oraz *zn-. W poszczególnych podrozdziałach etymologicznie został scharakteryzowany każdy wymieniony rdzeń, a leksemy zbudowane na jego bazie opatrzono komentarzem słowotwórczym oraz semantycznym. Główną zaletą monografii są analizy modeli słowotwórczych, które tworzą strukturę gniazd morfologicznych skonstruowanych przez autorkę. W gniazdach wskazano hierarchię leksemów danego prasłowiańskiego rdzenia pod względem ich przyrostu, stabilności oraz ubytku. Umożliwia to dalsze analizy i interpretacje słownictwa mentalnego oraz badania jego relacji do innych klas semantycznych.

Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 5: Gatunek a granice, red.  D. Ostaszewska, J. Przyklenk, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,  Katowice 2015,  ISBN: 978-83-8012-347-2; ISSN 0208-6336, ss. 552.

Publikacja skierowana jest do badaczy specjalizujących się w zagadnieniach genologicznych. Piąty już tom prezentuje naukowy namysł nad gatunkami mowy, głównie użytkowymi, które nie doczekały się jeszcze szczegółowych opracowań. Uczeni z różnych ośrodków krajowych i zagranicznych zaprezentowali także rozwój gatunków na przestrzeni wieków. Ponadto przedmiot uwagi badaczy stanowiły tak ważne dla genologii propozycje rozwiązań, jak międzygatunkowość relacji i wynikające z niej możliwości nakładania się oraz krzyżowania gatunków w strefach pogranicznych, a także procesy adaptacji gatunków z uwzględnieniem zjawiska współistnienia różnych gatunków w obrębie nadrzędnej struktury.

Dyskurs autopromocyjny i jego współczesne odsłony, t. 1, red. A. Kalisz, I. Loewe, E. Tyc, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISSN: 0208-6336, ISBN: 978-83-8012-414-1, ss. 116.

Zasadniczym tematem tomu jest wieloaspektowe ujęcie dyskursu autopromocyjnego we współczesnych realiach. Wśród autorów znaleźli się językoznawcy, logopedzi, trenerzy biznesu, medioznawcy oraz kulturoznawcy, którzy w swoich tekstach przedstawili zjawisko autopromocji w perspektywie zarówno swoich badań naukowych, jak i doświadczeń zawodowych. Tom adresowany jest do studentów specjalizacji: dziennikarstwo, komunikacja medialna, komunikacja promocyjna oraz dyskurs publiczny w obrębie studiów humanistycznych oraz do studentów dziennikarstwa i różnych specjalizacji medialnych na Wydziałach Nauk Społecznych oraz Pedagogiczno-Psychologicznych.

Zaburzenia płynności mowy – teoria i praktyka, t. 1, red. K.  Węsierska, Wydawnictwo Komlogo – Uniwersytet Śląski, Katowice 2015, ISBN: 978-83-61339-15-1, ss. 312.

Publikacja jest pokłosiem konferencji o tym samym tytule. Zawiera wyniki badań naukowców reprezentujących polskie i zagraniczne ośrodki naukowe, a także refleksje płynącej z wnikliwej literatury przedmiotu oraz bogatych doświadczeń praktycznych autorów. Monografia składa się z trzech części. Pierwszą poświęcono artykułom rozważającym w różnych aspektach problematykę zaburzenia płynności mowy. Część druga mieści teksty dotyczące diagnozy i terapii jąkania, są tu też artykuły traktujące o sytuacji szkolnej ucznia jąkającego się. Ostatnia część ukazuje zaburzenia płynności mowy, takie jak giełkot czy objawy niepłynności mowy towarzyszące afazji ujęte w aspekcie społecznym i terapeutyczno-diagnostycznym.

„Linguarum Silva”, t. 4: W kręgu zagadnień języka i tekstu, red. B. Mitrenga, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISSN: 2300-0023, ss. 270.

Opracowania, które znalazły się w pierwszej części czwartego już tomu „Linguaurm Silva”, mają charakter historycznojęzykowy, zaś te zamieszczone w drugiej  odnoszą się do współczesnego  języka i szeroko rozumianych tekstów kultury. Prace są w znacznym stopniu zróżnicowane, m.in. metodologicznie, materiałowo, pod względem przyjętej przez autorów perspektywy oglądu danych językowych czy stopnia szczegółowości opisu. Badacze historii języka analizują wybrane grupy słownictwa oraz staropolską legendę o świętej Dorocie, rekonstruują językowy obraz Boga w XVI-wiecznej homiletyce Piotra Skargi. Artykuły z drugiej części jako materiał badawczy wykorzystują współczesną leksykę i/lub typowe dla obecnych czasów, istniejące w przestrzeni mediów elektronicznych teksty określane jako legendy miejskie, memy internetowe oraz reklamy telewizyjne. W trzeciej części tomu zamieszczono teksty poświęcone rozważaniom na temat ekonomiczności środków językowych oraz opisowi metody antropometrycznej w badaniach artykulacji polskich samogłosek.

A. Szczepanek, Byleby by było zawsze na swoim miejscu. Cząstka by w historii polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, ISBN: 978-83-8012-372-4, ss. 136.

Publikacja skierowana jest do obcokrajowców uczących się języka polskiego na poziomie zaawansowanym (C1–C2), którzy potrafią już tworzyć skomplikowane struktury zdań oraz znają wiele związków frazeologicznych. Książka zawiera dwa typy ćwiczeń. Do pierwszego należą te, które koncentrują się na konstruowaniu zdań z cząstką by i można je wykonywać samodzielnie – na końcu znajduje się klucz do ćwiczeń. Do wykonania drugiego typu ćwiczeń potrzebna jest wiedza pragmatyczna, dlatego najlepiej wykonywać je pod okiem lektora. Dział Po lekcji to dodatek, który ma utrwalać zdobytą wiedzę.

Stawnicka J., Doskonalenie lokalne w Policji a współpraca z podmiotami zewnętrznymi. Efekt synergii,  Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015,  ISBN: 978-83-8012-582-7, ss. 164.

Książka zawiera projekty 10 szkoleń, które mogą być przydatne w przygotowaniu oraz prowadzeniu szkoleń dla funkcjonariuszy Policji, w tym zarówno kadry kierowniczej, jak i policjantów ogniwa patrolowo-interwencyjnego, dzielnicowych, a także policjantów pionu kryminalnego. Są to szkolenia doskonalące kompetencje komunikacyjne i kompetencje społeczne funkcjonariuszy Policji w dziesięciu obszarach, między innymi kreowania dyskursu publicznego, kreowania wizerunku Policji przez marketing narracyjny, efektywnej komunikacji wewnętrznej, zarządzania narracyjnego dla przełożonych w Policji, negocjowania kryzysowego, lingwistyki kryminalistycznej, prowadzenia negocjacji kryzysowych, prowadzenia działań profilaktyczno-edukacyjnych.

ROK 2014

B. Mitrenga, Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ISBN: 978-83-226-2297-1 (wersja drukowana), ISBN: 978-83-8012-033-4 (wersja elektroniczna), ss. 296.

Książka zawiera szczegółowy opis leksyki związanej ze zmysłem smaku w ujęciu historycznojęzykowym. Podjęto w niej próbę pokazania, w jaki sposób na przestrzeni wieków zmieniało się postrzeganie, zdawałoby się tak niezmiennych jakości, jakimi są cztery podstawowe smaki: słony, słodki, kwaśny i gorzki. Analizę materiału językowego opatrzono komentarzem historyczno-kulturowym dotyczącym zmieniających się upodobań smakowych Polaków i kształtowania się kuchni polskiej. Obserwacją objęto leksykę smakową zarówno w znaczeniu podstawowym, jak i metaforycznym. Praca, oprócz analizy leksyki związanej z samym pojęciem smaku i z poszczególnymi smakami, ukazuje zagadnienia teoretyczne i ogólne dotyczące percepcji smakowej

J. Tambor, M. Maciołek, Głoski polskie. Cz. 1. Przewodnik fonetyczny dla cudzoziemców i nauczycieli uczących języka polskiego jako obcego. Wydanie II uzupełnione z uwzględnieniem wymowy zapożyczeń. Cz. 2. Rentgenogramy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Wydawnictwo Gnome, Katowice 2014, ISBN: 978-83-63268-34-3, ss. 122 + 49 kart+ CD.

Wydanie drugie uzupełnione przewodnika przeznaczonego dla cudzoziemców uczących się języka polskiego oraz dla nauczycieli, lektorów prowadzących zajęcia kursowe z języka polskiego jako obcego. Do opisów przedstawiających wzorcową artykulację polskich samogłosek i spółgłosek, zasad prawidłowego akcentowania wyrazów i połączeń wyrazowych we współczesnej polszczyźnie dołączono informacje na temat wymowy zapożyczeń.

„Forum Lingwistyczne” 2014, nr 1, red. Magdalena Pastuchowa, red. Mirosława Siuciak, red. Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ISSN: 2449-9587, ss. 168.

Pierwszy numer nowego pisma, zaprojektowanego jako platforma wymiany myśli związanych z szeroko rozumianymi problemami współczesnego językoznawstwa (założenia programowe pisma można znaleźć na stronie www.forumlingwistyczne.us.edu.pl). Rocznik zaplanowano jako pismo o charakterze ogólnopolskim, ale w związku z tym, że idea jego powstania zrodziła się w Instytucie Języka Polskiego UŚ, jego 1. numer tworzą autorzy związani z językoznawczym środowiskiem naukowym Uniwersytetu Śląskiego. Tom ten został pomyślany jako prezentacja głównych kierunków badawczych Instytutu. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż ze względu na duże zróżnicowanie problematyki podejmowanej w Instytucie i pewne ograniczenia wydawnicze nie wszystkie one znalazły odpowiednią reprezentację.

Podobnie jak przyszłe numery, i ten został zaprojektowany tak, aby zamieszczone teksty realizowały główne zamierzenie pisma, znajdujące odzwierciedlenie w czterech działach. Pierwszy stanowią STUDIA, w których zgromadzono oryginalne prace przedstawiające najnowsze osiągnięcia lingwistyki z zakresu genologii, dyskursu, semantyki, lingwistyki kulturowej, badań regionalnych, historii języka polskiego, problematyki normatywnej. W dziale ARCHIWALIA, którego celem jest przypominanie i wprowadzanie ponownie do obiegu naukowego tekstów, które, choć ważne i inspirujące, z różnych powodów nie dotarły do szerokiego grona zainteresowanych językoznawstwem, umieszczono interesujący artykuł Ewy Sławkowej w tłumaczeniu na język angielski. Trzeci dział stanowią POLEMIKI, które odnoszą się bądź do tekstów, do których dostęp jest utrudniony z tego względu, że są to publikacje anglojęzyczne, bądź do tych, które niedawno pojawiły się na lingwistycznym rynku. W ostatnim dziale VARIA zamieszczony został tekst będący przypomnieniem dokonań naukowych Profesor Aliny Kowalskiej – badaczki związanej przez całe swoje życie naukowe z Uniwersytetem Śląskim, a także rozważania dotyczące aktualnych problemów dydaktyki uniwersyteckiej.

K. Wyrwas, Opowiadania potoczne w świetle genologii lingwistycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ISBN: 798-83-226-2251-3, ss. 240.

Monografia zawiera językoznawczy opis opowiadania – podstawowej formy komunikowania się występującej w rozmowie potocznej. Teksty wykorzystane w analizach są zapisami autentycznych, nagranych rozmów. Opowiadanie ujmuje autorka jako gatunek mowy, który umożliwia ludziom dzielenie się doświadczeniami osobistymi oraz pozwala uchwycić poczucie czasu i uświadamia człowiekowi nie tylko zmienność życia, lecz także jego jedność, ciągłość, powtarzalność. Opracowanie rozpoczynają uwagi o wszechobecności form narracyjnych poprzez biologiczne, psychologiczne i filozoficzne refleksje nad pojęciami narracji, narracyjności, myślenia narracyjnego aż do prezentacji  językowych sposobów budowania opowiadania w polskim języku potocznym oraz analizy pozajęzykowych uwarunkowań prowadzących do powstawania odstępstw od schematu. Autorka oprócz szczegółowego językoznawczego opisu struktury narracyjnej omawia funkcje tytułowego gatunku mowy.

„Język Artystyczny”, t. 15: Język(i) kultury popularnej, red. A. Rejter, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ISSN: 0208-6336, ISSN: 0209-3731, ss. 170.

Zamieszczone w 15 już tomie czasopisma artykuły to głosy w dyskusji nad miejscem i rolą kultury popularnej w dzisiejszym świecie. Formułowane przez autorów refleksje są wynikiem naukowego oglądu zróżnicowanych gatunkowo tekstów. Analizie poddano poezję najnowszą i jej polifoniczność kulturową, przyjrzano się zagadnieniu tożsamości wampirów, kreacji wizerunku mężczyzny w literaturze gejowskiej i  elitarnemu egalitaryzmowi Kabaretu Starszych Panów. Badacze podjęli również metarefleksję nad literaturą wyróżnioną Nagrodą Literacką Nike, problematykę stylu podróżopisarstwa Mariusza Wilka, językowej kreacji zapachu w tekstach medialnych. Dokonano wreszcie onomastycznoliterackiej analizy prozy Ignacego Karpowicza.

Dwujęzyczność, wielojęzyczność i wielokulturowość. Szanse i zagrożenia na drodze do porozumienia, red. I. Loewe, K. Kuros-Kowalska, Wydawnictwo Fonem. Eu, Gliwice 2014, ISBN: 978-83-935108-9-4, ss. 320.

Książka zawiera refleksje filologów, językoznawców i logopedów na temat zjawisk występujących w społeczeństwie, takich jak funkcjonowanie młodych ludzi w dwujęzycznym środowisku i kulturze oraz łatwe stykanie się kultur narodowych i jego efekty. Globalizacja społeczna, przemysłowa, medialna, konsumpcyjna, kulturowa dotycząca Europy, Ameryki Północnej i wschodniej Azji spowodowała ujednolicanie pragnień i potrzeb społecznych, a otwarcie granic zwiększyło migrację ludności w ramach Europy. O efektach tych zdarzeń traktują zgromadzone w tomie publikacje autorek pochodzących z różnych kręgów kulturowych: polskiego, włoskiego, brytyjskiego, australijskiego i amerykańskiego Niniejsza publikacją inicjuje cykl tomów dotyczących wymienionych w tytule zagadnień kulturowych.

Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii, t. 5, red. J.  Przyklenk, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ISBN: 978-83-226-2258-2, ss. 276.

Piąty – jubileuszowy – tom pokonferencyjny mieści w pięciu częściach wyniki pracy naukowej studentów, doktorantów i młodych doktorów. Pierwsza część obejmuje prace analizujące leksykę historyczną, zmianę znaczeń i frazeologię. W części drugiej znajdują się studia onomastyczne prezentujące historię polskich imion. Kolejna część pokazuje konceptualizację wybranych aspektów zmysłowości i uczuć. Na część czwartą składają się tekstologicznie zorientowane badania nad wypowiedziami typu religijnego, opis pieśni XVI i początku XVII wieku oraz spojrzenie na twórczość Jana Kasprowicza z perspektywy genologicznej. Ostatnia, piąta część poświęcona została omówieniu sposobu funkcjonowania polszczyzny na terenie wielokulturowym i wielojęzycznym oraz aspektom świadomości językowej ujmowanej diachronicznie. Przedstawione wyniki badań mogą stać się inspiracją do dalszych badań nad językiem, kulturą i człowiekiem.

„Linguarum Silva”, t. 3: Zmienność – stałość – różnorodność w dawnej i współczesnej polszczyźnie, red. B. Mitrenga, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ISSN: 2300-0023, ss. 204.

Pierwsza część trzeciego tomu prezentuje artykuły podejmujące refleksję metodologiczną nad możliwością synkretycznej analizy dawnego materiału leksykalnego, a także omawiające wyrażenia funkcyjne w ujęciu diachronicznym oraz ewolucję semantyczną wybranych leksemów. Druga część koncentruje się na polszczyźnie najnowszej: ukazuje analizę określeń czasowych wnoszących informację o fazie akcji; opisuje językowe wyznaczniki płci w dowcipach o polskim małżeństwie; profilowanie pojęcia rodziny i jej alternatywnych form w serialu M jak miłość; różnorodne sposoby wyrażania niezadowolenia przez użytkowników forów internetowych oraz internautów korzystających z serwisu demotywatory.pl; a także mowę Górnoślązaków i różnorodne sposoby jej funkcjonowania w Internecie. Trzecia część (Varia) zawiera m.in. recenzję książki Agnieszki Słobody pod tytułem Liczebnik w grupie nominalnej średniowiecznej polszczyzny. Semantyka i składnia (2012).

Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej, red. K. Kleszczowa, A. Szczepanek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ISSN: 0208-6336, ISBN: 978-83-226-2277-3, ss. 288.

Tom jest plonem sympozjum naukowego z 14–15 grudnia 2012 roku zorganizowanego na Uniwersytecie Śląskim w ramach projektu badawczego pt. Polskie wyrażenia funkcyjne w ujęciu diachronicznym. Wyrażenia funkcyjne w zamieszczonych w książce artykułach poddane są oglądowi z różnych perspektyw – tom obfituje w rozważania natury teoretycznej, sporo w nim analiz konkretnych klas i zarazem konkretnych jednostek leksykalnych, opisywane są głównie polskie wyrażenia funkcyjne, ale nie brak też uwag odnośnie do stanu badań i analiz jednostek leksykalnych w innych językach europejskich. Specyfiką tomu jest wiązanie rozważań historycznych z doświadczeniem językoznawców szkoły toruńsko-warszawskiej, specjalizującej się w studiach nad wyrażeniami funkcyjnymi współczesnej polszczyzny.

Granica w języku – język w granicach, red. K. Lisczyk-Kubina, M. Maciołek, Wydawnictwo Gnome, Katowice 2014, ISBN: 978-83-63268-30-5, ss. 108.

Teksty zawarte w tym tomie pokazują różne możliwości podejścia do tematu granicy, dają początek rozważaniom nad istnieniem, stawianiem i przekraczaniem granic, ich otwieraniem i zamykaniem. Równie wiele dróg (ku granicom i przez granice) wyznaczają teksty systemowe pokazujące granice między znaczeniami i kategoriami oraz te, które wskazują granice i cezury czasowe w języku polskim, ograniczenia w użyciach tekstowych. W tomie znalazły się wreszcie artykuły mówiące o zagranicznych realiach pisane przez osoby, które fizycznie przekroczyły granice swojego kraju i swojego języka i znalazły się w granicach obcej dla siebie przestrzeni kulturowej i językowej.

Język w mediach. Antologia, red. M. Kita M., I. Loewe, II wydanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ISBN: 978-83-226-2064-9, ss. 304.

Publikacja jest wyborem tekstów dotyczących języka w mediach współczesnych. Podzielona jest na części poświęcone konkretnym mediom: prasie, radiu, telewizji i Sieci. Celem Autorek niniejszego wyboru było dostarczenie jego adresatowi, czyli studentowi specjalizacji dziennikarskiej lub specjalności dyskurs publiczny w obrębie studiów humanistycznych, a szczególnie polonistycznych, wiarygodnego przekroju stanu badań. Publikacja ma stanowić przewodnik i pomoc w studiowaniu językowokomunikacyjnych aspektów dyskursu mediów. Zamieszone w niej artykuły lingwistów, czasem trudno dostępne, dają orientację w tym, co wiemy o języku w mediach / języku mediów. Pomocny w samodzielnym pogłębianiu wiedzy ma być również zaproponowany zestaw lektur, które umieszczają badania językoznawcze w szerszym kontekście dyscyplin naukowych zajmujących się mediami

 ROK 2013

E. Ficek, Poradnik. Model gatunkowy i jego tekstowe aktualizacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, ISBN: 978-83-226-2175-2, ss. 200.

Przedmiotem publikacji jest problem gatunkowości poradnika – niezwykle ekspansywnej, polimorficznej i transgresyjnej formy wypowiedzi, która nie doczekała się dotąd monograficznego opracowania językoznawczego. O wyborze tak atrakcyjnego poznawczo tematu badań zdecydowało również przeświadczenie o niebagatelnym znaczeniu poradnictwa jako zjawiska będącego istotnym komponentem kultury terapeutycznej. Wykorzystując ustalenia zorientowanej lingwistycznie genologii, oglądowi poddała autorka przede wszystkim współczesne poradniki książkowe (rodzime i tłumaczone), a także – pośrednio – rady związane z codzienną praktyką językową, (po)rady prasowe, kalendarzowe itp. Podstawowa metoda badań polegała na zbudowaniu modelu gatunku oraz porównywaniu go z konkretnymi tekstami, co pozwoliło na oddzielenie elementów (proto)typowych, decydujących o identyfikacji gatunkowej danej aktualizacji, od elementów zmiennych, warunkowanych kontekstowo.

T. Nowak, Od przesłanki do konkluzji. Polskie czasowniki wnioskowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, ISBN: 978-83-226-2158-5, ss. 352.

Przedmiotem rozważań publikacji jest zjawisko inferencji oglądane przez pryzmat swoich podstawowych leksykalnych wykładników – czasowników wnioskowania, które są najmniej opisanymi wyrażeniami języka naturalnego. Rozprawa obejmuje dwie  części: teoretyczną i materiałową. Na przykładzie wnioskowań autor podejmuje w niej m.in. zagadnienie naiwnej i potocznej logiki, jaką skrywa w swoim wnętrzu język, dyskutuje problem tego, w jaki sposób operacje wnioskowania, przebiegając od przesłanek do konkluzji, zasadzają się, kolejno, na wiedzy, myśli i mowie (na marginesie głównego wątku dociekań rozważa się także problem aktywności mentalnej zwierząt i maszyn, jak również kwestię tego, czym w ogóle jest myślenie). Czasowniki wnioskowania charakteryzuje się w tej pracy w relacji do innych wyrażeń, ale też ze względu na to, jakie role odgrywają w abstrakcyjnych zdaniach i jakie pozycje zajmują w konkretnych wypowiedzeniach.

D. Pluta-Wojciechowska, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Wydawnictwo Ergo-Sum, ISBN: 978-83-926734-4-6, Bytom 2013, ss. 329.
Pluta-Wojciechowska D., Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego. Wydanie II poprawione i poszerzone, Wydawnictwo Ergo-Sum, Bytom  ISBN: 978-83-926734-5-3.

Publikacja jest pierwszym obszernym opracowaniem logopedycznym podejmującym problem związku czynności biologicznych, takich jak oddychanie i przyjmowanie pokarmów oraz picie (czyli czynności prymarnych) z artykulacją. Autorka analizuje istotę czynności biologicznych, opisuje  model ich rozwoju  oraz ukazuje związek z rozwojem sprawności fonetycznej, wykorzystując terminy rodem z lingwistyki kognitywnej. Głównym celem opracowania jest ukazanie istoty „naturalnego programu usprawniania narządów ”, które najpierw biorą udział w  oddychaniu  i jedzeniu, aby stać się narządami mowy. Takie rozważania mogą stać się podstawą projektowania terapii logopedycznej nastawionej na naukę prawidłowego oddychania, jedzenia, picia, połykania i artykulacji. Sporo miejsca w książce zajmują analizy dotyczące dyslalii, typologii zaburzeń realizacji fonemów oraz ukazania kulis myślenia związanego z programowaniem terapii zaburzeń realizacji fonemów.

A. Rejter, Płeć – język – kultura, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, ISBN: 978-83-226-2159-2, ss. 188.

Książka ukazuje związki między płcią, językiem i kulturą. Płeć pojmowana jest tutaj jako fenomen przede wszystkim uwikłany kulturowo, szczególną uwagę zwrócono na jego różnorodność, nieoczywistość, dostrzeżono różne odmianki płci, których – jak wiadomo z ustaleń gender studies – jest zdecydowanie więcej niż dwie. W prezentowanej pracy płeć jest zatem konstruktem kulturowym, niezwykle złożonym, motywowanym szeregiem czynników. Poszczególne części opracowania dotyczą teoretycznych aspektów lingwistyki płci, analiz płci w języku i tekście (głównie w literaturze popularnej i użytkowej) oraz kontekstów praktycznych, ściślej: problematyki płci w dydaktyce. Głównym celem było przedstawienie, co językoznawstwo wniosło, a przede wszystkim, co może jeszcze wnieść,    poprzez refleksję nad płcią, do naszego obrazu kultury i szerzej – świata, w którym żyjemy.

J. Stawnicka, Dialogiczny wymiar bezpieczeństwa. Rzecz o polskiej Policji,  Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, ISBN: 978-83-226-2262-9  ss. 264.

Książka wpisuje się w nurt współczesnych badań nad rolą Policji w społeczeństwie polskim i europejskim. Składa się z dziesięciu rozdziałów, z których każdy stanowi odrębną całość. W pracy opisano m.in. projekt badawczy Komunikacja społeczna Policji. Historia, stan obecny i perspektywy, ukazano problem budowania tożsamości organizacji poprzez autorytet, rolę debat społecznych w kształtowaniu świadomości obywatelskiej w zakresie bezpieczeństwa publicznego, zasady doboru do Policji, omówiono sposoby budowania wizerunku Policji poprzez marketing narracyjny. Publikacja jest adresowana do  policjantów, przedstawicieli służb mundurowych oraz do wszystkich interesujących się problematyką służb mundurowych, a w szczególności polskiej Policji.

„Linguarum silva”, t. 2: Słowo – znaczenie – relacja w języku i w tekście, red. B. Mitrenga, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, ISSN: 2300-0023, ss. 252.

W drugim tomie „Linguarum Silva” opublikowano artykuły oparte na różnorodnym materiale. Prace powstały w oparciu i zróżnicowane metodologie, metody i teorie językoznawcze i genologiczne: autorzy mówią o słowie dziś i w przeszłości; słowie i jego znaczeniu podstawowym i wtórnym (przenośnym, potocznym); o nacechowaniu aksjologicznym słowa; słowie jako składniku konstrukcji, zdania, wypowiedzi, dyskursu; znaczeniu wybranych gatunków w przestrzeni komunikacyjnej, relacjach międzygatunkowych, relacjach między kanonicznymi i niekanonicznymi aktualizacjami gatunków, relacjach między terminami temat, motyw, topos. Część pierwszą poświęcono rozważaniom z zakresu semantyki i leksyki współczesnej oraz historycznej, natomiast drugą – artykułom analizującym teksty i wypowiedzi charakteryzujące dyskurs prawicowy, prasowy i społeczny w Polsce oraz rozważaniom podejmującym szeroko rozumianą tematykę gatunków. Część Varia zawiera m.in. omówienia książek: A Study in the Linguistics- Philosophy Interface A. Bogusławskiego oraz Humanizm w języku polskim. Wartości humanistyczne w polskiej leksyce i refleksji o języku pod red. A. Janowskiej, M. Pastuchowej i R. Pawelca

K. Węsierska, Opieka logopedyczna w przedszkolu. Profilaktyka – diagnoza – terapia, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń 2013, ISBN: 978-83-63955-12-0, ss. 318.

Publikacja stanowi studium logopedyczno-pedagogiczne i ukazuje proces socjalizacji jako nabywanie przez jednostkę cech osoby społecznej, posiadającej podmiotowe kompetencje umożliwiające jej funkcjonowanie / uczestniczenie w różnych formach życia społecznego. Autorka ukazuje podstawowe zagadnienia logopedyczne na trzech płaszczyznach: profilaktycznej, diagnostycznej i terapeutycznej. Prezentuje badania nad stanem rozwoju mowy dzieci oraz czynniki mające wpływ na ocenę działań podejmowanych przez terapeutów-logopedów.

W  świecie logopedii – studia przypadków, t. 2, red. K. Węsierska, A. Podstolec, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, ISBN: 978-83-226-2178-3, ss. 294.

Drugi tom publikacji kierowany jest do studentów fakultetów logopedycznych oraz pedagogicznych, a także do logopedów, nauczycieli i rodziców dzieci dotkniętych problemami logopedycznymi. Tom gromadzi teksty opisujące terapię osób borykających się z różnorakimi zaburzeniami mowy. W pierwszej części Czy musimy iść do logopedy? Specjalista może pomóc…nukazano artykuły opisujące terapie prowadzone przez logopedów. Część druga Czy jest z nami logopeda? Terapia w zespole prezentuje przypadki wymagające często bardziej kompleksowej terapii, w których logopeda jest jednym z wielu specjalistów zaangażowanych w ten proces. Autorzy zajmują się m.in. rotacyzmem, opóźnionym rozwojem mowy, jąkaniem się, terapią dzieci z autyzmem, zespołem Aspergera czy z zespołem Pallistera-Killiana. Każdy artykuł składa się z teoretycznego omówienia zaburzenia oraz przedstawienia przebiegu terapii i rokowań.

Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej, t. 2, red. K. Węsierska, N. Moćko, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, ISBN: 978-83-226-2212-4 ss. 282.

Publikacja kontynuuje rozważania teoretyków i praktyków na temat wdrażania profilaktyki logopedycznej w środowisku edukacyjnym. Pozycja jest skierowana do specjalistów różnych dziedzin nauki: logopedów, psychologów, pedagogów, językoznawców, a nawet przedstawicieli nauk medycznych. Składa się z dwóch części: teoretycznej, która opisuje zadania profilaktyki logopedycznej w oparciu o różne dziedziny wiedzy – od spostrzeżeń językoznawców i logopedów po cenną refleksję przedstawicieli środowiska teologicznego, oraz praktycznej: pokazującej strategie postępowania logopedycznego. Wśród opisów strategii profilaktycznych znalazły się także propozycje narzędzi wczesnej diagnozy oraz programów i planów działań wspierających prawidłowy rozwój oraz promujących optymalną komunikację międzyludzką.

Sztuka to rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, t. 3, red. J. Tambor, A. Achtelik, Katowice 2013, ISBN: 978-83-63268-21-3, ss. 226.

Trzeci tom podręcznika akademickiego przeznaczony dla studentów specjalności i fakultetów związanych z nauczaniem języka polskiego jako obcego / drugiego oraz nauczania kultury polskiej cudzoziemców. Publikacja składa się z czterech części. Pierwsza zawiera artykuły dotyczące zjawisk gramatycznych stanowiących istotną część nauczania języka polskiego, a mogących budzić wątpliwości. Druga to opracowania poświęcone problematyce nostalgii, tęsknocie za ojczyzną oraz analizie i interpretacji wybranych tekstów literackich nieobecnych w podręcznikach, a ważnych dla pełnego poznania kultury polskiej. Kolejna część dotyczy kwestii interkulturowości w nauczaniu oraz multimediów. Ostatnią część poświęcono zagadnieniom metodycznym.